Jong en oud sterven
Jong en oud sterven
juli 26, 2023
Ik heb niet kunnen bevroeden dat de laatste levensfases van mijn 17-jarige dochter en mijn bijna 91-jarige moeder zo dicht bij elkaar zouden komen. Niet in de wijze van sterven, Sara veel te jong door zelfdoding, mijn moeder op weg naar een natuurlijke dood. Nee, de overeenkomst zit in de wijze waarop het onder mijn huid kruipt en emoties oproept die me diep raken.
Veilig zijn
Bij Sara stonden de laatste maanden in het teken van veiligheid. Haar suïcidaliteit was groot, haar doodswens nadrukkelijk aanwezig. Veiligheid bleek een relatief begrip, want een verblijf op een open of gesloten ggz-afdeling is geen garantie dat je kind zichzelf niets aandoet. Nu mijn moeder op het punt staat te verhuizen naar een instelling voor dementie, komen de gevoelens van zes jaar geleden terug. Ze is ’s avonds naar de kleine supermarkt van het dorp gelopen, in de veronderstelling dat het dag was. Het is niet veilig meer om moeder alleen te laten wonen, iets wat mijn zus en ik koste wat kost wilden voorkomen en nu toch gaat gebeuren. En als ze niet opgenomen wil worden, komt er een Rechterlijke Machtiging. We geven ons over aan de feitelijke situatie, omdat het niet anders kan. Gelukkig is daarvan bij Sara nooit sprake geweest, ze is altijd vrijwillig opgenomen. Toch voelt mijn hele wezen de stress van die periode die kennelijk nog niet echt doorleefd is. Gewoonweg geen tijd voor geweest. Het voortdurend waakzaam moeten zijn begint me op te breken.
Afscheid van een huis
Door de op handen zijnde opname van mijn moeder, komt ook ons ouderlijk huis leeg te staan. Het huis waar je als kind bent opgegroeid, waar alles vertrouwd was en je buiten riddertje speelde in het hoge gras. We zijn al weken bezig met spullen ruimen die mijn moeder niet meer gebruikt. Een stapel kindertekeningen, zorgvuldig bewaard, neem ik mee. Ze zijn voor de liefste opa en oma. Kleine Sara tekent de schommel, de kerstbomen die mijn vader kweekte, het huis en het uitje naar de speeltuin. Ik kan de emotie hiervan nauwelijks voelen, maar eenmaal thuis merk ik aan de tranen van mijn man hoe diep het ons raakt.
Rouw met een hoofdletter
Het voelt als rouw met een hoofdletter R, omdat niet alleen het aanstaande verlies van mijn moeder er is: ook dat van mijn kind komt weer voorbij. Al is zij overleden, ik schrijf haar en deel het verdriet dat ik over mijn moeder heb. Sara geeft altijd antwoord en ook steeds hetzelfde: ‘Als het haar tijd is, zal ik er zijn mam, maar het is haar tijd nog niet’. Deze woorden geven rust en troost, maar de situatie wordt nu wel heel penibel. We staan aan de vooravond voor een gesprek over opname op een tijdelijke plek, als er plotseling iets verandert bij mijn moeder. Ze krijgt hevige pijn en voelt zich erg ziek. Die nacht ben ik bij haar en krijg ik bezoek van een kleine nachtvlinder. Onmiddellijk voel ik de boodschap die de fladderaar me brengt: ‘Vertrouw erop dat het goed komt’.
Op het juiste moment
De timing is akelig precies. Er opent zich ineens een palliatief traject voor mijn moeder in een hospice, een route die ze zelf ook heeft aangegeven in haar Wilsverklaringen. Best een beetje raar dat de laatste gang van je moeder ook blij kan voelen. In het hospice is ze veilig, houden ze haar comfortabel en kunnen wij als dochters eindelijk de zorg helemaal uit handen geven. We mogen afscheid nemen van en rouwen om onze moeder. Wat verlangde ze naar haar man en kleindochter. Ze staan nu als engelen te wachten op haar nachtkastje. Het verdriet van een oma die haar enig kleinkind verliest, moet immens zijn geweest. Ze heeft het de afgelopen jaren in stilte gedragen. Het is de hoogste tijd voor een hereniging met haar geliefden. Ik verzucht nog naar Sara dat ze de volgende keer ietwat meer marge mag inbouwen. Ik zie ze op de achtergrond grinniken met die bekende oogopslag van haar: ‘Ik zei het je toch mam, als het haar tijd is!’ Kennelijk komt die tijd er aan, het is goed zo.
Verlies van gezondheid
Nu ik bijna dertig jaar werk als bedrijfspsycholoog, constateer ik dat verlies vaak voorkomt in leven en werk. Verlies betreft
Lied als balsem voor de ziel
Muziek breekt letterlijk open, op een zachte en vriendelijke manier, zelfs tegen het einde van je leven. Het is zo
De wijze vragen van Dumoulin
Afgelopen dagen was hij volop in het nieuws, de wielrenner Tom Dumoulin die een pas op de plaats maakt. Hij
Afscheid van werk tijdens corona
De meesten van ons brengen aardig wat uurtjes door op het werk. Aan de slag gaan voor een organisatie of